हंपी मधील वैशिष्टपूर्ण गणपती मंदिरे –
हंपी, एक युनेस्को जागतिक वारसा स्थळ, आपल्या भव्य मंदिरांसाठी प्रसिद्ध आहे. आज आपण हंपी मधील वैशिष्टपूर्ण गणपती मंदिरे पाहणार आहोत.
ससिवेकलू गणेश, हंपी | Sasivekalu Ganesha, Hampi –
हंपी, एक युनेस्को जागतिक वारसा स्थळ, आपल्या भव्य मंदिरांसाठी प्रसिद्ध आहे आणि अशाच एक उत्कृष्ट नमुना म्हणजे ससवेकळू गणेश मंदिर. हंपीमधील हे एक प्रमुख ठिकाण आहे. सर्व विघ्न हरणारा गणेश. ससवेकळू गणेश मंदिरात अखंड दगडात कोरलेली गणरायाची भव्य मूर्ती आहे. ससवेकळु गणेशाची उंची ८ फूट (2.5 मीटर) आहे. जवळ असलेल्या शिलालेखानुसार, हा मंडप चंद्रगिरीच्या एका व्यापाऱ्याने 1506 साली विजयनगर राजा नरसिंह द्वितीय (1491-1505 AD) याच्या स्मरणार्थ बांधला होता. स्थानिक मानतात की हा व्यापारी इथे मोहरीचा व्यापार करायचा , त्यात त्याला प्रचंड नफा झाला व त्याने हे मंदिर बांधले. हा शिलालेख १५०० इ.स. पर्यंत जुना आहे. या विशाल गणेश मूर्तीस स्थानिक भाषेत ससिवेकलू (मोहरी बीज) गणेश म्हणतात.
हिंदू पौराणिक कथेत भगवान गणेश त्यांच्या खाण्याच्या सवयींसाठी प्रसिद्ध आहे. एक दिवस त्याने इतके खाल्ले की त्याचें पोट जवळजवळ फुटेल असे झाले. त्याचे पोट फुटण्यापासून वाचवण्यासाठी त्याने एक साप पकडला आणि त्याला आपल्या पोटाभोवती एक पट्ट्याप्रमाणे बांधले. मूर्तीवर आपल्याला त्याच्या पोटभोवती साप कोरलेला दिसतो. मूर्तीच्या पोटाचा आकार मोहरीच्या दाण्यासारखा आहे आणि मोहरीच्या दाण्याचे स्थानिक नाव शशीवेकालू आहे. म्हणून या गणपतीला ससवेकळु गणपती म्हणतात. ही एक अनोखी मूर्ती आहे जिथे समोर गणेश आणि मागे स्त्रीचं(पार्वती) रूप दिसते. गणेशाला चार हात असून त्याने सूळा, अंकुश, पाश व प्रसादपात्र धरले आहे. एक वैशिष्ट्य म्हणजे ,मूर्तीला प्रदक्षिणा मारत मागे आलो तर असे भासते की माता पार्वती ने आपल्या बाळ गणेशाला आपल्या मांडीवर घेतले आहे .मूर्ती भोवती खुला मंडप तयार केला आहे.
हे मंदिर आणि मूर्ती हेमकुटा टेकडीवर, हम्पीच्या दक्षिणेकडे वसलेली आहे. हे मंदिर आणि मूर्ती खरोखरच भारतीय शिल्पकलांचे उत्कृष्ट नमुना आहे.
कडालेकलू गणेश, हंपी | kKadalekalu Ganesh, Hampi –
कडालेकलू गणेश ही हंपी मधील सर्वात मोठी मूर्ती आहे. गणेशमूर्ती उंच ०६ मीटर (१५ फूट) असून एका दगडाने कोरलेली आहे.ही एक अखंड पाषाणातील गणेशमूर्ती आहे आणि हंपीमधील लोकप्रिय पर्यटन स्थळ आहे. या गणपतीचे पोट एक बंगाल हरभरा (कन्नडमधील कडालेकलू) सारखे आहे आणि म्हणूनच या पुतळ्यास कडलेकलू गणेश असे नाव देण्यात आले आहे. कडालेकूलु गणेश मंदिर एक सुंदर शिल्प रचना असलेलं सुरेख मंदिर आहे. मूर्तीभोवती एक गर्भगृह बांधलेले आहे. या गर्भगृहासमोरील सभामंडप उंच व सुंदर खांबांनी सुशोभित केलेले आहे. खांबांवरील शिल्पे पौराणिक पात्रांनी दर्शविली आहेत. खांबांवरील शिल्पकला पौराणिक पात्रांनी दर्शविले आहे. खास विजयनगर वास्तूच्या शैलीत हे खांब बांधले गेले आहेत. एका खांबामध्ये झाडावर लपलेले खोडकर बाल कृष्णाचे चित्रण केलेले शिल्प आहे. अंघोळ करणाऱ्या महिलांचे कपडे चोरून झाडावर लटकवले आणि महिलांची कपडे परत करण्याची विनंती करताना आपल्याला दिसत आहे. मूर्तीच्या मागील बाजूवर गणेशाच्या पाठीला आधार देणारा विशालकाय हात दिसतो. हात तो देवी पार्वती चा आहे. पाठ धरून बसलेल्या आई प्रवठीच्या मांडीवर विराजमान झालेल्या गणरायाची मूर्ती साकारली आहे.
गणेश मंदिराच्या सभामंडपात उभे असताना हंपी बाजार आणि मटंग टेकडीचे नयनरम्य दृश्य देखील दिसते. मंदिराचे शांत वातावरण आणि आजूबाजूच्या परिसराचे नयनरम्य दृश्य येथे काही शांत क्षण घालवण्यासाठी आपल्याला थांबून ठेवतात. हे मंदिर हंपीमधील लोकप्रिय पर्यटन स्थळ आहे. हंपी हेमकुट टेकडीच्या उतारावर कडालेकलू गणेश मंदिर आहे.