(6 Famous Forts of India) भारताचे हे ६ किल्ले परदेशी पर्यटकांच्या ट्रॅव्हल लिस्टमधील नंबर १ का आहेत?
भारत हा इतिहास, संस्कृती आणि विविधतेने समृद्ध असा देश आहे. इथे असंख्य प्राचीन स्थळं, मंदिरं, राजवाडे आणि विशेषतः किल्ले आहेत, जे केवळ भारतीयांनाच नव्हे, तर परदेशी पर्यटकांनाही मंत्रमुग्ध करतात. भारतातील हे किल्ले केवळ स्थापत्यशास्त्राचे नमुने नसून, हे त्या काळातील वैभव, शौर्य आणि राजकारणाचे साक्षीदारही आहेत. प्रत्येक किल्ल्याच्या मागे एक अनोखी कथा, एक ऐतिहासिक घटना आणि त्या वेळच्या राजसत्तेची छबी दडलेली आहे. त्यामुळे भारतातील काही किल्ले हे परदेशी पर्यटकांच्या ट्रॅव्हल लिस्टमधील पहिल्या क्रमांकावर असतात.
या लेखामध्ये आपण अशाच ६ ऐतिहासिक आणि प्रसिद्ध किल्ल्यांविषयी माहिती जाणून घेणार आहोत, जे परदेशी पर्यटकांसाठी विशेष आकर्षण ठरले आहेत. या किल्ल्यांची स्थापत्यशैली, इतिहास, वैशिष्ट्यं आणि पर्यटनदृष्ट्या उपयुक्त माहिती आपण तपशीलात पाहूया.
१) लाल किल्ला (दिल्ली):
दिल्लीतील लाल किल्ला हा भारताच्या स्वातंत्र्याचा प्रतीक आहे. याची भव्य लाल दगडांची रचना, मुघल स्थापत्यशैली, सुंदर बागा आणि ऐतिहासिक महत्त्व यामुळे हा किल्ला दरवर्षी लाखो पर्यटकांना आकर्षित करतो. १७व्या शतकात बांधलेला हा किल्ला, मुघल साम्राज्याच्या वैभवशाली काळाची आठवण करून देतो. यामध्ये दिवान-ए-आम, दिवान-ए-खास, रंग महल यांसारख्या अनेक आकर्षक वास्तू आहेत.
स्थान (Location): दिल्ली शहराच्या मध्यभागी स्थित, चांदणी चौक परिसरात.
बघण्याची उत्तम वेळ (Best Time to Visit): ऑक्टोबर ते मार्च.
प्रवेश वेळा (Timings): सकाळी 9:30 ते संध्याकाळी 4:30.
प्रवेश शुल्क (Entry Fees): भारतीय नागरिकांसाठी ₹35, परदेशी पर्यटकांसाठी ₹500.
जवळचं रेल्वे स्टेशन (Nearest Railway Station): Old Delhi Railway Station – अंदाजे 2 किमी अंतरावर.
जवळचं विमानतळ (Nearest Airport): Indira Gandhi International Airport – सुमारे 20 किमी.
वैशिष्ट्ये आणि ऐतिहासिक महत्त्व: 1648 मध्ये शहाजहानने हा किल्ला बांधला. UNESCO World Heritage Site मध्ये समावेश.
२) ग्वाल्हेर किल्ला (मध्य प्रदेश):
ग्वाल्हेर किल्ला हा मध्य भारतातील सर्वात सुंदर आणि अभेद्य किल्ल्यांपैकी एक मानला जातो. तो एक उंच डोंगरावर वसलेला आहे. किल्ल्यात अनेक मंदिरं, राजवाडे आणि ऐतिहासिक इमारती आहेत, ज्यामुळे तो इतिहासप्रेमींना आणि फोटोग्राफर्सना अत्यंत प्रिय आहे.
स्थान (Location): ग्वाल्हेर शहराच्या उत्तरेकडे डोंगरावर वसलेला किल्ला.
बघण्याची उत्तम वेळ (Best Time to Visit): ऑक्टोबर ते मार्च.
प्रवेश वेळा (Timings): सकाळी 8:00 ते संध्याकाळी 5:30.
प्रवेश शुल्क (Entry Fees): भारतीय नागरिकांसाठी ₹25, परदेशी पर्यटकांसाठी ₹200.
जवळचं रेल्वे स्टेशन (Nearest Railway Station): Gwalior Junction – 3 किमी अंतरावर.
जवळचं विमानतळ (Nearest Airport): Gwalior Airport – सुमारे 10 किमी.
वैशिष्ट्ये आणि ऐतिहासिक महत्त्व: राजा मानसिंग तोमरने 15व्या शतकात याचे बांधकाम केले.
३) कांगडा किल्ला (हिमाचल प्रदेश):
कांगडा किल्ला हा भारतातील सर्वात प्राचीन किल्ल्यांपैकी एक मानला जातो. हा किल्ला कांगडा व्हॅलीमध्ये स्थित असून, याचे इतिहासात “नगरी कोट” म्हणून उल्लेख आढळतो. हा किल्ला कटोच वंशाच्या राजांनी बांधलेला असून, अनेक आक्रमकांनी त्यावर हल्ला केला. त्याची भव्यता आजही पर्यटकांना आकर्षित करते.
स्थान (Location): कांगडा जिल्हा, धर्मशाला पासून सुमारे 20 किमी अंतरावर.
बघण्याची उत्तम वेळ (Best Time to Visit): मार्च ते जून आणि सप्टेंबर ते नोव्हेंबर.
प्रवेश वेळा (Timings): सकाळी 9:00 ते संध्याकाळी 5:00.
प्रवेश शुल्क (Entry Fees): भारतीय नागरिकांसाठी ₹15, परदेशी पर्यटकांसाठी ₹100.
जवळचं रेल्वे स्टेशन (Nearest Railway Station): Kangra Mandir Railway Station – 3 किमी अंतरावर.
जवळचं विमानतळ (Nearest Airport): Gaggal Airport (Dharamshala) – 14 किमी.
वैशिष्ट्ये आणि ऐतिहासिक महत्त्व: हा किल्ला महाभारत काळापासून अस्तित्वात असल्याचे मानले जाते. यावर मुघल, ब्रिटिश आणि शीख साम्राज्यानेही ताबा मिळवण्याचा प्रयत्न केला होता.
४) कुंभलगड किल्ला (राजस्थान):
राजस्थानमधील कुंभलगड किल्ला हा अरण्य आणि डोंगराळ भागात वसलेला एक भव्य किल्ला आहे. हा किल्ला राजा राणा कुंभा यांनी १५व्या शतकात बांधला होता. याची तटबंदी जगातील दुसऱ्या क्रमांकाची सर्वात लांब तटबंदी आहे (36 किमी), ज्यामुळे तो UNESCO World Heritage Site म्हणूनही ओळखला जातो.
स्थान (Location): राजसमंद जिल्हा, उदयपूरपासून सुमारे 85 किमी.
बघण्याची उत्तम वेळ (Best Time to Visit): ऑक्टोबर ते फेब्रुवारी.
प्रवेश वेळा (Timings): सकाळी 9:00 ते संध्याकाळी 6:00.
प्रवेश शुल्क (Entry Fees): भारतीय नागरिकांसाठी ₹40, परदेशी पर्यटकांसाठी ₹600.
जवळचं रेल्वे स्टेशन (Nearest Railway Station): Falna Railway Station – 80 किमी.
जवळचं विमानतळ (Nearest Airport): Udaipur Airport – 95 किमी.
वैशिष्ट्ये आणि ऐतिहासिक महत्त्व: महाराणा प्रताप यांचा जन्म याच किल्ल्यात झाला होता. याची तटबंदी जगातील दुसऱ्या क्रमांकाची सर्वात लांब तटबंदी आहे.
५) सोनार किल्ला / जैसलमेर किल्ला
सोनार किल्ला म्हणजेच जैसलमेर किल्ला, हा राजस्थानमधील जैसलमेर शहरात वसलेला एक भव्य आणि ऐतिहासिक किल्ला आहे. याला “सोनार किल्ला” म्हणूनही ओळखलं जातं, कारण हा पिवळ्या सोनसळी रंगाच्या वाळूच्या दगडांनी बांधलेला आहे. सत्यजित रे यांच्या “सोनार किल्ला” या प्रसिद्ध चित्रपटामुळेही हा किल्ला प्रसिद्ध झाला.
स्थान (Location): जैसलमेर, राजस्थान
बघण्याची उत्तम वेळ (Best Time to Visit): नोव्हेंबर ते फेब्रुवारी (हिवाळी हंगामात हवामान आल्हाददायक असते)
प्रवेश वेळा (Timings): सकाळी ९:०० ते सायंकाळी ५:००
प्रवेश शुल्क (Entry Fees): भारतीय पर्यटकांसाठी: ₹५० ते ₹१००, परदेशी पर्यटकांसाठी: ₹२५० (कॅमेऱ्यासाठी वेगळा शुल्क लागू शकतो)
जवळचं रेल्वे स्टेशन (Nearest Railway Station): जैसलमेर रेल्वे स्टेशन (सुमारे २ किमी अंतरावर)
जवळचं विमानतळ (Nearest Airport): जैसलमेर विमानतळ (सुमारे १३ किमी अंतरावर)
वैशिष्ट्ये आणि ऐतिहासिक महत्त्व: १२व्या शतकात रावल जैसल यांनी बांधलेला किल्ला. हा एकमेव “जगात राहणीयोग्य” किल्ला आहे.
६) गोवळकोंडा किल्ला (Golkonda Fort):
गोवळकोंडा किल्ला हा तेलंगणा राज्यातील हैदराबाद जवळील एक सुप्रसिद्ध ऐतिहासिक किल्ला आहे. हा किल्ला प्राचीन काळात कोहिनूर आणि इतर प्रसिद्ध हिऱ्यांसाठी प्रसिद्ध होता.
स्थान (Location): हैदराबाद, तेलंगणा
बघण्याची उत्तम वेळ (Best Time to Visit): ऑक्टोबर ते मार्च
प्रवेश वेळा (Timings): सकाळी ९:०० ते सायंकाळी ५:३०
प्रवेश शुल्क (Entry Fees): भारतीय पर्यटकांसाठी: ₹२५, परदेशी पर्यटकांसाठी: ₹३००
जवळचं रेल्वे स्टेशन (Nearest Railway Station): हैदराबाद डेक्कन रेल्वे स्टेशन (सुमारे ११ किमी अंतरावर)
जवळचं विमानतळ (Nearest Airport): राजीव गांधी आंतरराष्ट्रीय विमानतळ, हैदराबाद (सुमारे ३० किमी अंतरावर)
वैशिष्ट्ये आणि ऐतिहासिक महत्त्व: काकतीय राजवटीपासून आदिलशाही राजवटीपर्यंत किल्ल्याचा इतिहास, मजबूत भिंती आणि आश्चर्यजनक ध्वनी यंत्रणा (क्लॅपिंग सिग्नल), किल्ल्याच्या माथ्यावरून हैदराबाद शहराचं सुंदर दृश्य.
भारताचे हे ऐतिहासिक किल्ले केवळ भव्य वास्तुकलेचे प्रतीक नाहीत, तर ते आपल्याला आपल्या समृद्ध इतिहासाची, राजकारणाची, आणि परंपरेची साक्ष देतात. जगभरातून येणाऱ्या पर्यटकांना हे किल्ले मोहवून टाकतात कारण इथे केवळ इतिहास नव्हे तर निसर्गसौंदर्य, स्थानिक संस्कृती, आणि चविष्ट खाद्यसंस्कृती यांचा संगम पाहायला मिळतो.
प्रत्येक किल्ल्याची स्वतःची अशी एक अनोखी गोष्ट आहे, एक कथा आहे आणि एक अनुभव आहे. त्यामुळे भारतात आल्यावर हे किल्ले बघणं ही एक ऐतिहासिक सफर ठरते.
टीप: वरील नमूद केलेले तिकीट दर, वेळा आणि सुविधा या वेळोवेळी बदलू शकतात. सध्याची अचूक माहिती मिळवण्यासाठी संबंधित किल्ल्याच्या अधिकृत वेबसाईटवर किंवा पर्यटन कार्यालयाशी संपर्क साधावा.